شاید در یک دهه گذشته هیچ بازیگری به اندازه شتابدهنده‌ها (Accelerators) در اکوسیستم نوآوری کشور، کانون توجه نبوده است. شتابدهنده‌های بسیاری در کشور شکل گرفته‌اند که برخی پایدار ماندند، برخی خیلی زود محو شدند و برخی نیز در حد یک اسم باقی ماندند. اما شتابدهنده‌ها دقیقاً چه کار می‌کنند؟
اولین دوره‌های شتابدهی به سال ۲۰۰۵ در آمریکا بازمی‌گردد. آن زمان دو شتابدهنده Y Combinator و TechStars با فاصله اندکی کار خود را شروع کردند و هنوز هم جزء نامدارترین شتابدهنده‌ها به حساب می‌آیند. تجربه‌های موفق شتابدهنده‌ها رفته‌رفته به محبوبیتشان افزود تا جایی که امروزه در سراسر جهان مدل‌های مختلفی از آن تأسیس شده و هزاران استارتاپ را حمایت می‌کنند.
شتابدهنده‌ها (Accelerators) با برنامه‌های فشرده در زمانی محدود از طریق آموزش، تأمین مالی اولیه، منتورینگ و … مجموعه استارتاپ‌های پذیرفته‌شده را برای رشد سریع‌تر کسب‌وکارشان و جذب سرمایه بیشتر آماده می‌کنند. تأکید بر چهار ویژگی اصلی، شتابدهنده‌ها را از دیگر حمایتگران استارتاپ‌ها متمایز می‌کند:
- فرآیند انتخاب سخت‌گیرانه
- تمرکز بر مجموعه‌ای از استارتاپ‌ها نه یک شرکت منفرد
- آموزش و راهبری استارتاپ
- حمایت‌های فشرده در زمان محدود
در نگاه اول بسیاری از افراد تفاوتی بین شتابدهنده و مرکز رشد قائل نیستند؛ اما زمان‌مندی و فشردگی برنامه، تمایز اصلی این دو است. جدول زیر به نقل از مجله کسب‌وکار هاروارد، تفاوت‌های عمده شتابدهنده‌ها را با مراکز رشد نشان می‌دهد:
[table id=4 /]
در ایران اغلب مراکز رشد تحت حمایت دانشگاه‌ها و پارک‌های علم و فناوری شکل گرفته‌اند. از طرفی شتابدهنده‌ها (Accelerators) با اینکه ممکن است از حمایت‌های دولتی بهره‌مند شوند، سرمایه‌گذاری و مدیریت آن‌ها توسط بخش خصوصی انجام می‌شود.
تنوع شتابدهنده‌ها چه از نظر حوزه فعالیت و چه از نظر رویکرد استراتژیک باعث شده است همه دقیقاً یک فرآیند را دنبال نکنند؛ اما به‌طور کلی می‌توان یک فرآیند پنج‌مرحله‌ای برای همه شتابدهنده‌ها در نظر گرفت:
نحوه کار شتابدهنده ها (Accelerators) :
۱. فراخوان و غربال: اغلب شتابدهنده‌ها طی دوره‌های زمانی مشخص فراخوان‌هایی با هدف جذب تیم‌ها در حوزه‌های مورد علاقه‌شان منتشر می‌کنند. سپس بر اساس معیارهای ازپیش‌تعیین‌شده متناسب با ظرفیت شتابدهی و استراتژی‌هایشان تیم‌هایی را برای ورود به دوره شتابدهی برمی‌گزینند.
۲. تأمین مالی اولیه: پس از انتخاب تیم‌ها، شتابدهنده (Accelerator) تصمیم می‌گیرد که برای هر کدام چه مقدار سرمایه اولیه در نظر بگیرد. در این مرحله شتابدهنده و استارتاپ وارد رابطه حقوقی می‌شوند. در این قرارداد مشخص می‌شود که شتابدهنده در ازای چه حمایت‌هایی، صاحب چه مقدار سهم از استارتاپ است.
۳. برنامه شتابدهی: اصل کار شتابدهنده در این مرحله است. حالا هر تیم سه تا 12 ماه (بستگی به حوزه کسب‌وکار و سیاست‌های شتابدهنده) از امکانات و حمایت‌های شتابدهنده بهره‌مند می‌شود. رایج‌ترین حمایت‌ها شامل فضای کار اشتراکی، دوره‌های آموزشی، مشاوره تخصصی، دسترسی به آزمایشگاه، خدمات رفاهی و مانند این‌ها است. منتورینگ مهم‌ترین خدمت در این مرحله است. طی دوره شتابدهی افراد آشنا به فضای کسب‌وکار در جایگاه منتور، به صورت گام‌به‌گام استارتاپ‌ها را در مسیر توسعه کسب‌وکار خود راهنمایی می‌کنند.
۴. پایان برنامه (Demo Day): پیش‌تر گفتیم که شتابدهنده‌ها می‌خواهند استارتاپ‌ها را در سریع‌ترین زمان ممکن برای جذب سرمایه آماده کنند. در نتیجه اغلب شتابدهنده‌ها (Accelerators) در انتهای دوره شتابدهی فرصتی را فراهم می‌کنند که استارتاپ‌هایشان کسب‌وکار خود را برای منتخبی از سرمایه‌گذاران یا شرکت‌های علاقه‌مند ارائه دهند.
۵. دوره پساشتابدهی: پس از پایان دوره شتابدهی، استارتاپ از شتابدهنده خارج می‌شود؛ ولی شتابدهنده در جایگاه یکی از سهام‌داران آن کماکان رابطه خود را با استارتاپ ادامه می‌دهد. شبکه ارتباطی شتابدهنده نقش بسزایی جهت جذب سرمایه در مراحل بعدی و توسعه کسب‌وکار استارتاپ دارد. شتابدهنده‌ها بسته به استراتژی‌شان معمولاً در یکی از مراحل جذب سرمایه، سهام خود را واگذار می‌کنند و از استارتاپ خارج می‌شوند.
برای کسب اطلاعات بیشتر درباره شتابدهنده‌ها، گزارش «مراکز حمایت از استارتاپ‌ها» را بخوانید. همچنین در وبسایت اکوسیستم کارآفرینی ایران می‌توانید با شتابدهنده‌های فعال در کشور آشنا شوید.
در نوشتار فوق از منابع زیر بهره گرفته شده است: